Vele ouderen houtbewerkers kennen het schrapen nog wel. Sinds de intrede van het elektrisch schuren en schaven is dit mooie en handig stukje gereedschap eigenlijk zo goed als verdwenen uit de schappen van de winkels. Soms in een goede winkel gespecialiseerd op hand gereedschap vind je ze nog wel. Een vierkant plaatje metaal wat net iets harder is dan ijzer, maar iets zachter dan staal. Ik werk er nog steeds mee en moet dit dan ook regelmatig slijpen. Slijpen is eigenlijk niet het goede woord. Ik leg hier onder aan de hand van een paar foto’s uit. Alleen een schraper die goed scherp is, werkt!
De benodigd heden zijn eigenlijk erg simpel. Een klem om de plaat in te zetten. Een vijltje om de kaart mee vlak te vijlen, olieblok extra fijn, oude geharde schroevendraaier of as zoals ik er altijd voor gebruik.
Als eerste maar even hoe het niet moet. Ik heb dit helaas te vaak gezien. De schraapstaal iets onder een hoek afschuinen. Zo onder de hoek als ik de vijl nu even vasthoud. De theorie zou dan zijn dat er een snijvlak ontstaat. Echter is onjuist. Een schraapstaal hoort niet te snijden. Deze hoort te schrapen. Niets meer of minder.
Door het vijltje haaks en vlak over de plaat te halen zodat de hoek exact haaks word zal er een mooie scherpe hoek ontstaan. Daar begint de truc van het slijpen en verklaard ook waarom de schraper werkt met schrapen. Bij een normaal bijgehouden schraapstaal is het voldoende om de vijl een keer of drie over de plaat te halen in een voorwaartse beweging zonder daar druk op uit te oefenen.
Ik gebruik hiervoor een enkel gekapte vijl. Dit geeft een mooi en egaal vijl resultaat. Wanneer de rand als het ware vlak is komt stap twee. De rand zal altijd iets van vijlsporen hebben. Hoe klein deze ook zijn. Daarvoor gebruik ik de olie steen. Door deze over de rand van de plaat heen en weer te schuiven zonder kracht te zetten zullen ook deze vijlsporen verdwijnen. Zorg er altijd voor dat de rand vlak blijft en dat deze niet bol word doordat je de slijpsteen heen en weer wiebelt.
Ik heb echt geprobeerd om de foto zuiver te nemen. Maar in je eentje valt dat gewoon niet mee. De metalen geharde as is het geheim van het slijpen. Ook deze halen we haaks over de rand van de plaat. In dit geval houd ik deze aan beide kanten vast en dus deze vanaf de onderkant en duw met druk over de plaat naar de andere kant in alleen een voorwaartse beweging. Door de ronde staaf een keer of 5 tot 6 over de rand met kracht te lagen glijden ontstaat er een soort braam. Het blijkt hier ook uit dat het exact haaks werken de sleutel is voor het goed werken van de schraapstaal.
Door de braamvorming aan de beide vlakke ontstaat de scherpte. Dit is niet met het ook te zien maar wel te voelen. Zoals ik al aangaf, de schraapstaal is om te schrapen. Dus wanneer je nu de schraapstaal onder de juiste hoek over het hout heen haalt zul je zien dat er zelfs een houtkrul ontstaat tijdens het schrapen.
Ik zal in een andere pagina wanneer ik met de schraapstaal werk laten zien hoe een schraapstaal werkt en hoe je ermee kunt werken.